Πόνος των οπισθίων αποφυσιακών αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης (Facet-joints pain)
Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης είναι ένα ζεύγος διαρθρώσεων που συνδέουν τα τόξα των σπονδύλων μεταξύ τους και χρησιμεύουν μαζί με τους μεσοσπονδυλίους δίσκους για την σταθερότητα αλλά και για την ευκαμψία της σπονδυλικής στήλης. Πράγματι η δομή τους επιτρέπει την προς τα εμπρός και πίσω κίνηση της σπονδυλικής στήλης, όπως και περιορισμένες στροφικές κινήσεις.
Οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις είναι διαρθρώσεις, που σημαίνει ότι διαθέτουν αρθρικό χόνδρο, αρθρικό υμένα και αρθρική κάψα και γι’ αυτό το λόγο συγκεντρώνουν όλα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των άλλων διαρθρώσεων του σώματος.
Επομένως, κάθε φορά που λειτουργούν πέραν τον ορίων τους, τραυματίζονται και φλεγμαίνουν προκαλώντας πόνο και δυσκαμψία της περιοχής. Επειδή αποτελούν μαζί με τον μεσοσπονδύλιο δίσκο ενα κοινό σύμπλεγμα τριών αρθρώσεων, όταν εκφυλίζεται ο μεσοσπονδύλιος δίσκος, εκφυλίζονται και αυτές. Πολλές ακτινολογικές και ιστολογικές εργασίες έχουν δείξει ότι την εκφυλιστική δισκοπάθεια την ακολουθεί η εκφυλιστική οστεοαρθρίτιδα των οπισθίων αποφυσιακών αρθρώσεων, με την δημιουργία αρχικά στενώσεων και καταστροφής των αρθρικών τους χόνδρών και στη συνέχεια με την παραγωγή οστεοφύτων. Τα τελευταία προβαλλόμενα στο μικροπεριβάλλον της περιοχής, πιέζουν διάφορα αγγεία, νεύρα και τένοντες επιτείνοντας τα κλινικά συμπτώματα (Harris R.I., et al. 1954).
Η αρθρική κάψα των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων προσλαμβάνει αισθητικές ίνες του πόνου από το σύστοιχο οπίσθιο παλίνδρομο μηνιγγικό νεύρο που είναι κλάδος του αντίστοιχου νωτιαίου νεύρου αλλά αυτό αμφισβητείται από άλλους που πιστεύουν ότι η νεύρωση των αρθρώσεων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη και εξαρτάται από το επίπεδο της σπονδυλικής στήλης, άλλη δηλαδή είναι στην ΟΜΣΣ και άλλη στην ΑΜΣΣ.
Συμπερασματικά, θα μπορούσε να πεί κανείς ότι ο χρόνιος πόνος που προέρχεται από την εκφύλιση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων είναι ένας μικτός πόνος που προέρχεται τόσο από την αρθρική τους κάψα όσο και από βλάβες των γύρω μορίων.
Κλινικές μελέτες έδειξαν ότι η χρόνια αυχεναλγία οφείλεται σε ποσοστό 54-67% σε πόνο των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων. Για την χρόνια οπίσθια θωρακαλγία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 48% και για την χρόνια οσφυαλγία το ποσοστό κυμαίνεται από 15-45% (Wheeler Α. 2007).
Η διάγνωση και η διαφοροδιάγνωση του συνδρόμου των οπισθίων αποφύσεων, όπως ονομάζεται από πολλούς, είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Ακόμη και οι πλέον εξειδικευμένες ακτινολογικές εξετάσεις μπορούν να αποκαλύψουν μόνο την οστεοαρθρίτιδα των αρθρώσεων και τα οστεόφυτα που συνυπάρχουν, αλλά είναι σχεδόν αδύνατο να διαφοροδιαγνώσουν εάν ένας πόνος προέρχεται από αυτές ή από την εκφύλιση του σύστοιχου μεσοσπονδύλιου δίσκου που πάντα συνυπάρχει. Μόνο με έγχυση ερεθιστικής ουσίας στην αντίστοιχη άρθρωση που θα προκαλέσει τον πόνο που αισθάνεται ο ασθενής είναι δυνατός ο εντοπισμός. Σε τελευταία ανάλυση όμως ελάχιστη κλινική αξία έχει, διότι ούτως ή άλλως η θεραπεία και της μιας και της άλλης κατάστασης είναι η ίδια και είναι αυτή που περιγράψαμε στο κεφάλαιο του χρόνιου δισκογενή πόνου.