Προσταγλανδίνες και Λευκοτριένες

Δρ Αχιλ. Ε. Γεωργιάδης, Ρευματολόγος

Οι Προσταγλανδίνες

Γι αυτές αναφερόμαστε λεπτομερειακά στην Ενότητα «Αντιφλεγμονώδη φάρμακα»

Λευκοτριένες 

Κατά την διάρκεια της δημιουργίας των προσταγλανδινών από τις κυκλοεξογενάσες, παράγονται και κάποιες άλλες ουσίες οι οποίες ονομάζονται λευκοτριένες (LT) από ένα άλλο ανάλογο ένζυμο την λιποεξογενάση. Οι λευκοτριένες είναι ισχυρές χημειοτακτικές ουσίες και συμμετέχουν στις περισσότερες φλεγμονές ιδιαίτερα αυτές του αναπνευστικού επιθηλίου.

Για μας τους Έλληνες η Ασπιρίνη είναι ένα ξεχωριστό φάρμακο μια και την χορηγούσε, αιώνες πριν, ο Ιπποκράτης, σαν αντιφλεγμονώδες-αναλγητικό φάρμακο, χρησιμοποιώντας τον ζωμό των φύλλων και του φλοιού της ιτιάς. Την ίδια περίπου εποχή, στην Ινδία, οι τοπικοί γιατροί, εφαρμόζοντας την Aγιουβέρδα, χρησιμοποιούσαν το ρετσίνι του δένδρου BoswelliaSerrata, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Όπως είναι γνωστό, στην κλασική φλεγμονώδη διαδικασία, παράγονται δύο ισχυρές φλεγμονώδεις ουσίες, οι προσταγλανδίνες και οι λευκοτριένες, που είναι υπεύθυνες για τον πόνο, την ερυθρότητα, το οίδημα και την δυσκαμψία της άρθρωσης. Η κλασική ιατρική εξελίσσοντας φαρμακολογικά την Ασπιρίνη κατόρθωσε να δημιουργήσει φάρμακα που αναστέλλουν κυρίως τις προσταγλανδίνες. Αντίθετα η Αγιουβέρδα των Ινδών χρησιμοποιώντας την Boswellia πέτυχε να έχει το ίδιο αντιφλεγμονώδες αποτέλεσμα, καταστέλλοντας μόνο την παραγωγή των λευκοτριενών. Δυο φάρμακα δηλαδή που συμπληρώνουν με την αντιφλεγμονώδη δράση τους, το ένα το άλλο, προερχόμενα από τα δύο άκρα του τότε γνωστού κόσμου.

Η BoswelliaSerrata αναφέρεται στην βιβλιογραφία με διάφορα ονόματα, όπως IndianFrankincense, Boswellia, Boswellin, Olibanum, Salai-Guggul και πιθανώς και άλλα. Πρόκειται για παραδοσιακό φάρμακο που χρησιμοποιείται στις Ινδίες από αρχαιοτάτων χρόνων για την θεραπεία πολλών φλεγμονωδών παθήσεων.

Έχει αποδειχθεί ότι έχει ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση και γι’ αυτό έχει χορηγηθεί σαν συμπτωματική θεραπεία της Οστεοαρθρίτιδας, της Ρευματοειδούς αρθρίτιδας και άλλων φλεγμονωδών αρθρίτιδων. Ακόμη φαίνεται ότι επιδρά θετικά και βελτιώνει τα συμπτώματα της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn.

Η ουσία εξάγεται από το ρετσίνι του δένδρου Boswellia, της οικογένειας Burseraceae (Genus-Boswellia), που φύεται σε ξηρές και δασώδεις περιοχές των Ινδιών, της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το ρετσίνι του δένδρου, αφού πρώτα αποδεσμευτεί μερικά από το έλαιο που περιέχει, σε ειδικά καλάθια από μπαμπού, μετά ταξινομείται ανάλογα με την οσμή του, το χρώμα του, το σχήμα του και το μέγεθος του. Το τελικό προϊόν περιέχει 30 έως 60% ρετσίνι, 5-10% διάφορα έλαια και το υπόλοιπο πολυσακχαρίτες. Το ρετσίνι της BoswelliaSerrata, περιέχει διάφορα τερπένια. Τα κυριότερα είναι τέσσερα πεντα-τερπένια: α) το β-boswellic-acid, β) το acetyl-β-boswellic-acid, γ) το 11-keto-β-boswellic-acid και δ) το acetyl-11-keto-β-boswellic. Τα Μποσβελλικά οξέα (Boswellic-acids), όπως ονομάζονται,  αναστέλλουν την δράση της 5-λιποξυγενάσης, ενός ενζύμου που είναι υπεύθυνο για την δημιουργία των λευκοτριενών. Το πιο ισχυρό από αυτά είναι το 3-O-acetyl-11-keto-beta-boswellinic-acid (AKBA). Η αντιφλεγμονώδης αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου που περιέχει BoswelliaSerrata, εξαρτάται από το ποσοστό ΑΚΒΑ που περιέχει. Οι λευκοτριένες όπως είναι γνωστό δημιουργούνται κατά την εξέλιξη της οξείδωσης του αραχιδονικού οξέος (καταρράκτης αραχιδονικού οξέος) και θεωρούνται όπως και οι προσταγλανδίνες, από τις ισχυρότερες φλεγμονώδεις ουσίες (Siddiqui Μ. 2011).

Μελέτες με την BoswelliaSerrata έχουν γίνει αρκετές σε ανθρώπους και πολύ περισσότερες στο εργαστήριο σε μια προσπάθεια να διερευνηθούν οι αντιφλεγμονώδεις αλλά και οι ανοσοκατασταλτικές και αντικαρκινικές ιδιότητες του φαρμάκου (βλέπε βιβλιογραφία στο τέλος).

Στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν δημοσιευθεί περισσότερες από 150 μελέτες που αφορούσαν τον τρόπο δράσης της Boswelliainvitro στις φλεγμονώδεις και άλλες παθήσεις. Η κύρια δράση της Boswellia στη φλεγμονή και ιδιαίτερα του ΑΚΒΑ που περιέχει, οφείλεται στην αναστολή του ενζύμου της 5-λιποξυγενάσης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την καταστολή της παραγωγής των φλεγμονωδών λευκοτριενών κατά την διάρκεια της διαδικασίας της φλεγμονής (καταρράκτης του αραχιδονικού οξέος) (SailerE.R., etal. 1996, SafayhiH., etal. 1992). Παράλληλα αποδείχθηκε ότι δεν επηρεάζει την λειτουργικότητα της COX-1 και CΟΧ-2 ούτε την παραγωγή των άλλων προσταγλανδινών (AmmonH.P., etal. 1993).

Συνεπώς η Boswellia ενώ καταστέλλει τη φλεγμονή δεν παρουσιάζει τις γνωστές ανεπιθύμητες ενέργειες των αντιφλεγμονώδών μη στεροειδών φαρμάκων (δικλοφενάκη, ιμπουπροφένη, σελεκοξίμπη, ετορικοξίμπη, ναπροξένη κ.ά.) από τα νεφρά, την καρδιά και το γαστρεντερικό σύστημα που οφείλονται κυρίως σε αναστολή της παραγωγής των προσταγλανδινών.

Ακόμη μελέτες έδειξαν ότι η Boswellia αναστέλλει την ενεργοποίηση του NF-kB από τον TNF-α καταργώντας μερικά την φλεγμονώδη αντίδραση που προκαλεί ο τελευταίος. Πολλές ακόμη αντιφλεγμονώδεις δράσεις της  Boswellia, έχουν ανευρεθεί invitro, όπως π.χ. η αναστολή της παραγωγής μεταλλοπρωτεϊνασών, μορίων προσκόλλησης (ICAM-1)  και πολλές άλλες αναζητούνται ακόμη (PoeckelD., και WerzO. 2006).

Το 2008 μια ανασκόπηση των δράσεων της Boswellia από Βρεττανούς ερευνητές κατέληξε ότι το φάρμακο είναι αποτελεσματικό και ασφαλές τόσο για την Οστεοαρθρίτιδα όσο και για την Ρευματοειδή αρθρίτιδα (ErnstE. 2008 ).

Πηγές 

Ammon H.P., et al Mechanism of antiinflammatory actions of curcumine and boswellic acids . J Ethnopharmacol. 1993 Mar;38(2-3):113-9.

Ernst E. Frankincense: systematic review. BMJ. 2008 Dec 17;337:a2813.

https://examine.com/supplements/boswellia-serrata.

Poeckel D, Werz O. Boswellic acids: biological actions and molecular targets . Curr Med Chem. Curr Med Chem. 2006;13(28):3359-69.

Safayhi H., et al Boswellic acids: novel, specific, non redox inhibitors of 5-lipoxygenase . J Pharmacol Exp Ther. 1992 Jun;261(3):1143-6.

Sailer E.R., et al. Acetyl-11-keto-beta-boswellic acid (AKBA): structure requirements for binding and 5-lipoxygenase inhibitory activity. Br J Pharmacol. 1996 Feb;117(4):615-8.

Sengupta K ., et al. A double blind, randomized, placebo controlled study of the efficacy and safety of 5-Loxin for treatment of osteoarthritis of the knee. Arthritis Res Ther. 2008;10(4):R85.

Sengupta K ., et al. Comparative efficacy and tolerability of 5-Loxin and Aflapin. Against osteoarthritis of the knee: a double blind, randomized, placebo controlled clinical study. Int J Med Sci. 2010 Nov 1;7(6):366-77.

Siddiqui Μ. Boswellia Serrata, A Potential Antiinflammatory Agent: An Overview. Indian J Pharm Sci. 2011 May-Jun; 73(3): 255–261

Vishal A., et al. A double blind, randomized, placebo controlled clinical study evaluates the early efficacy of aflapin in subjects with osteoarthritis of knee. IntJMedSci. 2011;8(7):615-22.